In het dagelijks leven horen we allemaal vaak woorden en uitdrukkingen, waarvan het gebruik volkomen onaanvaardbaar is vanuit het oogpunt van de openbare moraal en bedoeld is om zowel de geadresseerde te beledigen als om negatieve beoordelingen van mensen en fenomenen uit te drukken. Dit is de zogenaamde godslastering van de Russische woordenschat, of, eenvoudiger gezegd, een partner, die een van de onooglijke, maar helaas nauwelijks uitgeroeide kanten van onze "grote en krachtige" taal is.
Een lange traditie om grof taalgebruik te verbieden
We kennen ons allemaal al van kinds af aan, godslastering onder taalkundigen wordt obsceen genoemd. Deze term komt van het Engelse obsceen, wat 'schaamteloos', 'obsceen' of 'vies' betekent. Het Engelse woord zelf gaat terug naar het Latijnse obscenus, dat dezelfde betekenis heeft.
Zoals veel onderzoekers getuigen, ontwikkelde het taboe-verbod op het gebruik in aanwezigheid van vrouwen van verschillende uitdrukkingen die verband houden met de seksuele sfeer, zich zelfs in het heidense tijdperk onder de oude Slaven - etnische voorouders van Russen, Wit-Russen en Oekraïners. Vervolgens werd met de komst van het christendom het verbod op het gebruik van godslastering universeel ondersteund door de orthodoxe kerk, waardoor we kunnen praten over de al lang bestaande historische traditie van dit taboe.
De houding van de samenleving tegenover het gebruik van mat
In dit verband zijn de resultaten van een in 2004 uitgevoerd sociologisch onderzoek interessant, met als doel de houding van de Russen aan het licht te brengen over het gebruik van obscene uitdrukkingen door showbusinesssterren. Het is heel kenmerkend dat de overgrote meerderheid van de respondenten, bijna 80%, hun negatieve houding ten opzichte van een dergelijk fenomeen uitte en zei dat godslastering in hun verklaringen een uiting is van een gebrek aan cultuur en losbandigheid.
Ondanks het feit dat deze uitingen in mondelinge spraak wijdverbreid zijn onder alle bevolkingsgroepen, is er in Rusland altijd een taboe geweest op het gebruik ervan in de pers. Helaas is het in de periode na de perestrojka aanzienlijk verzwakt door de verzwakking van de staatscontrole over de grafische sector en door een aantal bijwerkingen die het gevolg waren van de democratisering van de samenleving. Bovendien heeft het opheffen van het verbod op dekking van veel onderwerpen die voorheen niet in de pers aan bod kwamen, geleid tot een uitbreiding van de woordenschat. Als gevolg hiervan zijn mat en jargon niet alleen modieuze, maar ook effectieve PR-tools geworden.
Aanstootgevend en vernederend misbruik
We moeten toegeven dat het vermogen om te vloeken onder adolescenten wordt beschouwd als een teken van opgroeien, en dat godslastering voor hen een soort demonstratie is van het behoren tot 'hun eigen' en het negeren van algemeen aanvaarde verboden. Natuurlijk vullen adolescenten hun vocabulaire aan met vergelijkbare uitdrukkingen en gebruiken ze vaak, met vaak hekken, toiletmuren en schoolbanken, en de laatste jaren via internet.
Gezien het probleem van het gebruik van godslastering in de samenleving, moet worden opgemerkt dat, ondanks alle vrijheid van meningsuiting die de afgelopen jaren is gevestigd, de verantwoordelijkheid voor het gebruik van obscene uitdrukkingen van schrijvers of sprekers niet wordt verwijderd.
Het is natuurlijk nauwelijks mogelijk om vloeken te verbieden aan een persoon voor wie dit vanwege zijn opvoeding en intellect de enige toegankelijke vorm van zelfexpressie is. Er moet echter rekening mee worden gehouden dat misbruik op een openbare plaats diegenen beledigt voor wie het taboe op de mat - om hun morele of religieuze redenen - zijn kracht niet heeft verloren.
De belangrijkste motieven voor het gebruik van godslastering
In de moderne taal wordt mate meestal gebruikt als onderdeel van verbale agressie, die tot doel heeft een specifieke ontvanger te schelden en te beledigen. Bovendien gebruiken mensen met een lage cultuur het in de volgende gevallen: om hun uitingen meer emotionaliteit te geven, als een manier om psychische stress te verlichten, als tussenwerpsels en om spraakpauzes in te vullen.
Geschiedenis van godslastering
In tegenstelling tot wat vaak wordt gedacht dat obscene uitdrukkingen tijdens het Tatar-Mongoolse juk vanuit het Tataars de Russische taal binnenkwamen, zijn serieuze onderzoekers zeer sceptisch over deze hypothese. Volgens de meesten hebben de woorden van deze categorie Slavische en Indo-Europese wortels.
In de heidense periode van de geschiedenis van het oude Rusland werden ze gebruikt als een van de elementen van heilige samenzweringen. Voor onze voorouders is godslastering niets meer dan een beroep op magische kracht, die volgens hun ideeën in de geslachtsorganen was vervat. Dit wordt bewezen door enkele overgebleven eeuwen echo's van de oudste heidense spreuken.
Maar sinds de oprichting van het christendom worstelen kerkelijke autoriteiten consequent met dit spraakfenomeen. Tot op de dag van vandaag zijn er nog veel circulaires en decreten van orthodoxe hiërarchen die erop gericht zijn de mat uit te roeien, bewaard gebleven. Toen er in de zeventiende eeuw een strikt onderscheid was tussen de gesproken taal en de literaire taal, werd de status van een verzameling "obscene uitdrukkingen" uiteindelijk toegewezen aan de obscene taal.
Obscene uitdrukkingen in historische documenten
Over hoe rijk het Russische vocabulaire van godslastering was aan het begin van de XV-XVI eeuw, getuigen de studies van de beroemde taalkundige VD Nazarov. Volgens zijn berekeningen zijn er, zelfs in een onvolledige verzameling geschreven monumenten uit die tijd, zevenenzestig woorden afgeleid van de meest voorkomende wortels van obsceen vocabulaire. Zelfs in meer oude bronnen - berkenbastbrieven van Novgorod en Staraya Russa - zijn er vaak dergelijke uitdrukkingen in zowel rituele als humoristische vorm.
Mat in de perceptie van buitenlanders
Het eerste woordenboek van godslastering werd trouwens aan het begin van de zeventiende eeuw samengesteld door de Engelsman Richard James. Daarin legde deze nieuwsgierige buitenlander zijn landgenoten uit wat de specifieke betekenis is van enkele woorden en uitdrukkingen die moeilijk te vertalen zijn naar het Engels, dat we tegenwoordig obsceen noemen.
Hun wijdverbreide gebruik wordt ook in hun reisnotities aangegeven door de Duitse meester van de filosofie van de Universiteit van Leipzig, Adam Olearii, die aan het einde van dezelfde eeuw Rusland bezocht. De Duitse vertalers die hem vergezelden, bevonden zich vaak in een moeilijke situatie en probeerden de betekenis te vinden van het gebruik van bekende concepten in de meest ongebruikelijke context voor hen.
Formeel verbod op godslastering
Het verbod op het gebruik van godslastering in Rusland verscheen relatief laat. Het wordt bijvoorbeeld vaak gevonden in documenten uit het Petrine-tijdperk. Tegen het einde van de zeventiende eeuw kreeg het taboe echter de vorm van een wet. Het is kenmerkend dat de gedichten van de beroemde dichter Ivan Barkov in die jaren, die veelvuldig gebruik maakten van obscene woordenschat, niet werden gepubliceerd, maar uitsluitend in lijsten werden verspreid. In de volgende eeuw werden onfatsoenlijke uitdrukkingen alleen opgenomen in het onofficiële deel van het werk van dichters en schrijvers, die ze opnamen in hun epigrammen en komische gedichten.
Pogingen om het lipje van de mat te verwijderen
De eerste pogingen om obscene uitdrukkingen te legaliseren, werden waargenomen in de jaren twintig van de vorige eeuw. Ze waren niet massaal van aard. Interesse in de mat was niet zelfvoorzienend, slechts enkele schrijvers waren van mening dat godslastering een manier was om vrijuit over seksuele zaken te praten. Wat de Sovjetperiode betreft, werd het verbod op het gebruik van vloeken gedurende de hele duur strikt nageleefd, hoewel het op grote schaal werd gebruikt in alledaagse spreektaal.
In de jaren negentig, met de komst van de perestrojka, werden de censuurbeperkingen opgeheven, waardoor de godslastering vrijelijk in de literatuur kon doordringen. Het wordt voornamelijk gebruikt om de levende gesproken taal van de personages over te brengen. Veel auteurs zijn van mening dat als deze uitdrukkingen in het dagelijks leven worden gebruikt, er geen reden is om ze in je werk te negeren.
